Giai đoạn 2 của thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung sẽ có nhiều thách thức

Với thỏa thuận thương mại giai đoạn một giữa Mỹ và Trung Quốc sắp được ký kết trong tháng 1/2020, mối đe dọa chính đối với nền kinh tế toàn cầu đã được giảm bớt. Sau gần hai năm tranh chấp về việc mua hàng hóa của Mỹ và mở cửa thị trường, các nhà đầu tư hy vọng rằng việc đình chiến hiện tại trong cuộc chiến thương mại sẽ được duy trì.

Nhưng nhiều chuyên gia thương mại đang khá cảnh giác. Một lý do được kể đến là các tranh chấp chắc chắn sẽ nảy sinh về những vấn đề cụ thể của thỏa thuận, đáng chú ý nhất là khối lượng hàng hóa mà Trung Quốc nhập khẩu từ Mỹ. Nếu vậy, các cơ chế thực thi sẽ được hai bên giải quyết trong các vòng đàm phán tiếp theo. Nhưng nếu điều đó không hiệu quả, Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer đã chỉ ra rằng, Mỹ có thể áp đặt lại thuế quan đối với Trung Quốc. Một lý do thứ hai là phần dễ nhất của tranh chấp thương mại hiện giờ đã trở thành quá khứ. Phần khó nhất sắp bắt đầu sẽ bao gồm các vấn đề lâu dài liên quan đến vi phạm sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ bắt buộc của Trung Quốc, cũng như trợ cấp cho các ngành công nghiệp Trung Quốc.

Các chiến thuật mà chính phủ Mỹ theo đuổi để thúc đẩy Trung Quốc về các vấn đề này sẽ đòi hỏi ít phụ thuộc hơn vào thuế quan, vốn là một dấu hiệu của cuộc xung đột thương mại cho đến nay. Trong hai năm qua, chính phủ Mỹ đã đặt nền tảng pháp lý và quy định cho giai đoạn tiếp theo. Năm 2018, Quốc hội Mỹ đã ban hành luật để tăng cường kiểm soát xuất khẩu công nghệ mới, như robot tiên tiến và trí tuệ nhân tạo, cũng như củng cố các đánh giá về đầu tư nước ngoài tại Mỹ. Gần đây, Nhà Trắng và Quốc hội Mỹ đã thực hiện các bước để ngăn chặn các công ty Mỹ sử dụng thiết bị viễn thông Trung Quốc tại Mỹ. Đồng thời, chính quyền Trump đã phát hiện ra có những lợi nhuận giảm dần khi dựa vào thuế quan. Khi cuộc xung đột thương mại mở rộng trong năm qua để bao gồm hầu như tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, chính quyền Mỹ đã ban hành kế hoạch áp dụng thuế đối với hàng hóa sản xuất đã giảm thay vì hàng tiêu dùng. Điều này có liên quan đến các nhà đàm phán thương mại Mỹ là những người lo lắng rằng có thể tạo ra phản ứng dữ dội của các hộ gia đình Mỹ. Cuối cùng, vòng tăng thuế quan được thiết lập cho tháng 12 đã bị hủy bỏ để đổi lấy việc Trung Quốc đẩy mạnh việc mua hàng hóa nông sản.

Một phát hiện khác là thuế quan được áp dụng càng lâu, các doanh nghiệp càng phải thay đổi chuỗi cung ứng. Một trong những ví dụ dễ thấy nhất là việc di dời các cơ sở sản xuất từ Trung Quốc sang các nền kinh tế châu Á khác. Ví dụ, nhập khẩu của Mỹ từ Việt Nam đã tăng 34% trong 12 tháng qua, trong khi thâm hụt thương mại song phương của Mỹ đã tăng lên. Ngay cả khi đó, sự mất cân bằng thương mại song phương của Mỹ với Trung Quốc đã gia tăng trong hai năm qua. Trong thời gian tới, vấn đề khó giải quyết nhất liên quan đến trợ cấp của chính phủ Trung Quốc đối với các doanh nghiệp nhà nước. Vẫn còn phải xem liệu Trung Quốc sẽ nhượng bộ về việc trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước hay không. Nhưng kết quả rất có thể là sẽ rất hạn chế, như USTR đã thừa nhận. Do đó, các nhà đầu tư phải được chuẩn bị cho khả năng sẽ có bế tắc; nếu vậy, sẽ phải xác định thị trường sẽ phản ứng như thế nào. Tổng thống Donald Trump có thể phản ứng như đã thực hiện vào cuối năm 2018 và mùa hè năm 2019 vừa qua bằng cách leo thang thương chiến. Một phản ứng như vậy sẽ có nguy cơ làm suy yếu thỏa thuận giai đoạn một tại thời điểm bầu cử Mỹ đang đến gần.

Nguồn: Báo Công Thương