Sở Công Thương khảo sát lựa chọn chợ triển khai mô hình chợ thí điểm đảm bảo an toàn thực phẩm năm 2020

Thực hiện nhiệm vụ xây dựng và tổ chức thực hiện Dự án mô hình chợ thí điểm bảo đảm an toàn thực phẩm tại tỉnh Bắc Kạn năm 2020, Sở Công Thương đã xây dựng kế hoạch và thực hiện khảo sát lựa chọn chợ triển khai mô hình chợ thí điểm đảm bảo an toàn thực phẩm trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn năm 2020.

Hiện nay, tỉnh Bắc Kạn có tổng số 65 chợ, gồm: 01 chợ hạng 1, 04 chợ hạng 2 và 60 chợ hạng 3, trong đó đã hình thành 02 chợ chuyên doanh gia súc (chợ trâu, bò). Hầu hết các chợ trên địa bàn đều có đơn vị quản lý chợ như tổ, ban quản lý chợ quản lý, doanh nghiệp và hợp tác xã quản lý. Nhìn chung, các chợ đều phát huy hiệu quả tốt trong việc thu hút, tập trung lực lượng hàng hoá từ các nguồn sản xuất, kinh doanh tại địa phương cũng như các vùng lân cận; cơ bản đáp ứng được nhu cầu mua bán trao đổi hàng hoá và tiêu dùng của nhân dân. Đồng thời, các chợ cơ bản được phân bố hợp lý, phù hợp với điều kiện địa hình, địa giới của địa phương, từ trung tâm huyện đến các xã có một điểm chợ (chợ cụm xã) thuận lợi cho việc giao thương, trao đổi hàng hóa của người dân; các điểm chợ đều gần các trục đường giao thông nên thuận tiện cho việc giao lưu, trao đổi, buôn bán hàng hóa.

Tuy nhiên, bên cạnh các chợ đã được đầu tư cải tạo, nâng cấp đảm bảo phục vụ cho nhu cầu mua bán của người dân, vẫn còn nhiều chợ vẫn trong tình trạng xuống cấp do đầu tư từ khá lâu (trên 15 năm) và chưa được nâng cấp, cải tạo, sửa chữa. Một số chợ, diện tích nhỏ nên không đủ sức chứa do nhu cầu mua bán qua chợ ngày càng tăng hoặc cơ sở vật chất chợ xuống cấp không đáp ứng nhu cầu mua bán tại chợ (nền chợ chưa được bê tông hóa nên có khu vực không sử dụng để buôn bán). Kinh phí đầu tư xây dựng chợ chủ yếu đều từ nguồn vốn ngân sách nhà nước và chỉ đầu tư được hạng mục chính như (nhà đình chợ) còn các công trình phụ chợ hầu hết chưa được đầu tư như: Tường bao, nhà vệ sinh, hệ thống thoát nước thải, hệ thống điện, nước sạch, nền chợ, biển tên chợ, hệ thống phòng cháy chữa cháy tại chợ … Tình trạng thiếu khu vệ sinh công cộng, công tác thu gom rác và xử lý rác trong ngày chưa kịp thời, vệ sinh môi trường chưa đầy đủ, cơ sở vật chất xuống cấp, công tác an ninh trật tự và phòng cháy chữa cháy trong phạm vi chợ chưa được quan tâm đúng mức. Tại các chợ trên địa bàn tỉnh, tình hình mất an toàn thực phẩm diễn ra tại hầu hết các chợ, do cơ sở vật chất các chợ xuống cấp, nhiều hạng mục chưa được đầu tư. Ngoài ra, nhiều chợ chưa xây dựng nội quy chợ, phương án bố trí sắp xếp chợ trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Qua quá trình khảo sát các chợ trên địa bàn tỉnh, các cơ sở kinh doanh thực phẩm đều chưa có biển hiệu ghi rõ tên mặt hàng kinh doanh ghi họ và tên, địa chỉ, điện thoại liên hệ của chủ cơ sở kinh doanh thực phẩm. Chưa trang bị đầy đủ, sử dụng thùng rác có nắp đậy, có biện pháp phân loại rác thải và thu dọn, vệ sinh hàng ngày. Thực phẩm sống và thực phẩm chín chưa được bố trí sắp xếp cách biệt để tránh gây lây nhiễm chéo và chưa có thiết bị, dụng cụ bảo quản phù hợp. Nhiều thực phẩm như các loại rau, củ, quả còn bày bán thực phẩm trực tiếp trên mặt sàn chợ. Người trực tiếp chế biến, kinh doanh thực phẩm tại chợ hầu hết chưa có kiến thức an toàn thực phẩm và chưa khám sức khỏe định kỳ theo quy định. Sản phẩm thực phẩm kinh doanh tại chợ chưa được lưu giữ các hóa đơn, chứng từ về nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, chưa đảm bảo việc truy xuất được nguồn gốc. Trong đó:

Đối với các cơ sở kinh doanh sản phẩm động vật, hầu hết được bày bán trên các mặt bàn gỗ, cách sàn chợ đảm bảo ít nhất 60cm, tuy nhiên, mặt bàn chưa đảm bảo theo quy địn; dao, thớt cơ bản đảm bảo; không sử dụng các chất độc hại để bảo quản sản phẩm; làm sạch và khử trùng trang thiết bị, dụng cụ bày bán, chứa đựng sản phẩm động vật.

Đối với các cơ sở bán thủy hải sản tươi sống chưa có trang thiết bị hoặc biện pháp để bày bán, duy trì các điều kiện bảo đảm chất lượng, an toàn thực phẩm phù hợp với yêu cầu của sản phẩm; sàn của cơ sở bán thủy hải sản chưa đảm bảo có độ dốc thu nước cục bộ trong phạm vi các lô quầy.

Đối với cơ sở kinh doanh rau, củ, quả còn thiếu trang thiết bị, dụng cụ bày bán rau, củ, quả hợp vệ sinh bảo đảm chất lượng, an toàn thực phẩm. Đối với các sản phẩm nông sản địa phương cơ bản đảm bảo về an toàn thực phẩm, không phun, ngâm, tẩm các loại hóa chất cấm (không có trong danh mục được phép sử dụng theo quy định) để  bảo quản rau, củ, quả. Tuy nhiên, thực phẩm bày bán không có giá kệ, còn bày, đặt trực tiếp trên nền chợ.

Đối với cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống tại chợ, việc kinh doanh dịch vụ ăn uống tại chợ trên địa bàn tỉnh không nhiều, tuy nhiên, nơi chế biến, bày bán thức ăn chưa đảm bảo điều kiện sạch sẽ, thoáng mát, tách biệt với khu vực kinh doanh thực phẩm tươi sống. Trang thiết bị, dụng cụ bày bán, chế biến thực phẩm chưa đảm bảo điều kiện về an toàn thực phẩm.

Đối với các cơ sở kinh doanh các loại thực phẩm khô và các loại thực phẩm khác hầu hết đều kinh doanh thực phẩm có ghi rõ ngày sản xuất, hạn sử dụng theo quy định, không bày bán thực phẩm không bảo đảm an toàn thực phẩm (mốc, quá hạn sử dụng, bảo quản bằng hóa chất không được phép sử dụng…). Tuy nhiên, việc kinh doanh tại các chợ nên chưa được trang thiết bị, dụng cụ duy trì bày bán, bảo quản thực phẩm, bảo đảm điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm.

Trên cơ sở các tiêu chí theo quy định tại Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 11856:2017 Chợ kinh doanh thực phẩm và kết quả khảo sát thực thế, đã lựa chọn Chợ đầu mối Nông lâm sản thị trấn Yến Lạc để thực hiện nhân rộng mô hình chợ thí điểm bảo đảm an toàn thực phẩm năm 2020. Trong đó, Chợ đầu mối Nông lâm sản thị trấn Yến Lạc, huyện Na Rì là chợ hạng 2, thiết kế kiên cố, nằm trong quy hoạch chợ của địa tỉnh và đang hoạt động có hiệu quả; có vị trí thuận lợi, lượng hàng hóa đặc biệt là thực phẩm được trao đổi, mua bán tại đây diễn ra sôi động. Chợ có diện tích 11.000 m², trong đó diện tích xây dựng kiêm cố 5000 m², diện tích xây dựng bán kiên cố 6000m², có 245 điểm kinh doanh cố định và khoảng 60 hộ kinh doanh lưu động. Trong đó có bố trí khu kinh doanh hàng thực phẩm riêng biệt, bao gồm các ngành hàng như: Thực phẩm tươi sống (thịt gia súc, gia cầm; trứng gia cầm); thủy hải sản; hàng rau, củ, quả tươi; các sản phẩm đồ hộp, đóng chai, bao gói, phụ gia thực phẩm; thực phẩm chế biến ăn ngay, các món ăn đã nấu chín. Chợ có Nội quy được phê duyệt theo Quyết định số 468/QĐ-UBND ngày 19/3/2018 của UBND huyện Na Rì; Quyết định 1654/QĐ-UBND ngày 19/6/2019 của UBND huyện Na Rì phê duyệt phương án bố trí sắp xếp ngành nghề kinh doanh, sử dụng điểm kinh doanh tại chợ đầu mối nông lâm sản Yến Lạc, huyện Na Rì và Quyết định số 1687/QĐ-UBND ngày 25/6/2020 của UBND huyện Na Rì về việc phân hạng chợ trên địa bàn huyện.

Về tổ chức quản lý, điều hành hoạt động của chợ do Chi nhánh Công ty Cổ phần Chợ Bắc Kạn tại Na Rì thuộc Công ty Cổ phần chợ Bắc Kạn theo Quyết định số 3820/QĐ-UBND ngày 11/12/2017 của UBND huyện Na Rì về việc phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu quản lý, khai thác và kinh doanh chợ Đầu mối nông lâm sản, thị trấn Yến Lạc, huyện Na Rì. Công ty Cổ phần chợ Bắc Kạn cũng là doanh nghiệp có năng lực tài chính và kinh nghiệm trong lĩnh vực đầu tư phát triển và quản lý chợ. Các công trình hạ tầng công cộng của chợ phục vụ liên quan tới công tác bảo đảm an toàn thực phẩm được Đơn vị quản lý chợ đầu tư, thường xuyên kiểm tra, kịp thời sửa chữa bổ sung khi hư hỏng, xuống cấp. Năm 2018, Chợ được Chi nhánh Công ty Cổ phần Chợ Bắc Kạn đầu tư nâng cấp, cải tạo chợ  với tổng kinh phí đầu tư, nâng cấp, cải tạo chợ khoảng 3,2 tỉ đồng.

Quá trình khảo sát đã đánh giá tình hình chung về chợ, tình hình kinh doanh thực phẩm tại các chợ trên địa bàn tỉnh; đánh giá việc đáp ứng các yêu cầu đối với chợ kinh doanh thực phẩm theo Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 11856:2017 Chợ kinh doanh thực phẩm. Đồng thời, Đoàn khảo sát cũng đã kết hợp với tuyên truyền, vận động các tiểu thương kinh doanh thực phẩm tại chợ cùng đóng góp, hỗ trợ để xây dựng chợ an toàn thực phẩm theo quy định./.

       Triệu Thanh Hoa (Sở Công Thương)